بررسی ساختاری حکایت های تاریخ بیهقی

قرن بیستم سر آغاز تحولات گسترده در زمینه ی نقد ادبی معاصر است. یکی از مباحثی که در این زمان مطرح شد نگرش به شکل، ساختار و بافت اثر ادبی با توجه به مطالعات زبان شناسانه ی فردینان دوسوسور بود. این توجه به ساختار آثار ادبی برای نخستین بار سبب شکل گیری جنبشی به نام نقد شکل گرایی یا نقد فرمالیستی در روسیه شد. فرمالیست ها و پس از آنان ساختارگرایان در پی یافتن الگو و نظامی از روابط درون متنی بودندکه بر اساس آن بتوانند به ارزیابی مفاهیم اثر بپردازند. یک دسته از پژوهش گران ساختارگرا در روی کرد خود به آثار روایی توجه ویژه ای نشان دادند و تلاش کردند تا با بررسی عناصر داستان و قوانین ترکیب آن به درکی ادبی تر از روایت و کشف ساختار و بافت روایت های بشری دست یابند. برمون، گریماس و تودورف از نظریه پردازانی بودندکه تلاش کردند تا با ادامه ی روش پراپ در بررسی روایت به کشف کوچک ترین واحد روایی که از ترکیب آن ها متون روایی پدید می آیند، دست یابند. نگرش به متون روایی کلاسیک از دیدگاه این منتقدان برای درک ساختار حاکم بر آن ها و شگردهای خلق آن متون بسیار کاربردی است. در میان آثار کلاسیک نثر فارسی، تاریخ بیهقی از جایگاه ویژه ای برخوردار است. این اثر تاریخی به سبب بهره گیری هنرمندانه ی بیهقی از امکانات و توانایی های زبانی در شرح و گزارش پدیده ها و حوادث تاریخی، رنگ و رویی داستانی و روایی به خود گرفته است. مطالعه و بررسی شیوه ی روایت پردازی این اثر با روی کرد ساختارگرایی، سبب درک بهتر از ساختار حاکم بر حکایت های آن و آشنایی با شگردهایی که سبب ماندگاری، پویایی و گیرایی این اثر شده است، می شود. در این پژوهش تلاش شده است تا به بررسی ساختاری حکایت های تاریخ بیهقی با روی کرد ساختارگرایی در پنج فصل زیر پرداخته شود: فصل اول: شامل مقدمه، هدف تحقیق، اهمیت تحقیق و مروری بر پژوهش های انجام شده و در نهایت روش پژوهش است. فصل دوم: در این فصل نظریه های روایت که حکایت های تاریخ بیهقی بر اساس آن نقد و تحلیل شده اند، معرفی و بررسی شده و در ادامه سه عنصر اصلی ساختار روایت یعنی طرح، شخصیت و زاویه ی دید معرفی می شوند. فصل سوم: در این فصل پس از معرفی مختصر نویسنده ی تاریخ بیهقی و اثر او، رابطه ی میان تاریخ و آثار ادبی بررسی می شود. در ادامه نگارنده به معرفی مختصر پاره ای از جنبه های زبانی، ادبی و روایی تاریخ بیهقی پرداخته است. سپس حکایت های موجود در تاریخ بیهقی در دو گروه ـ حکایت های روزگار غزنوی و حکایت های پیش از روزگار غزنوی ـ طبقه بندی شده که در فصل چهارم این رساله تجزیه و تحلیل ساختاری می شوند. فصل چهارم: در این فصل به تجزیه و تحلیل ساختاری حکایت های تاریخ بیهقی پرداخته می شود و در پایان نتایج حاصل از تحلیل و بررسی ساختاری دو دسته حکایت های این اثر مقایسه و ارزیابی می شوند. فصل پنجم: در این فصل به ارائه ی نتایج کلی از بررسی ساختاری حکایت های تاریخ بیهقی و معرفی شباهت ها و تفاوت های ساختاری حاکم بر دو دسته حکایت های این اثر پرداخته می شود.